Z okazji 142 urodzin Muzeum Narodowego w Krakowie Fundacja Pianoforte zaprasza na recital fortepianowo-klawesynow Irminy Obońskiej i Marka Toporowskiego, który odbędzie się 9 października 2021 roku w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach o godz. 18.00.
Wstęp wolny, obowiązuje rezerwacja w Centrum Informacji i Rezerwacji Muzeum Narodowego w Krakowie: rezerwacja@mnk.pl lub zt. 12 43 35 744 (czynne w godz. 9:00 – 16:00 w dni powszednie).
NA CZTERY RĘCE KLASYCZNIE I ROMANTYCZNIE
Program koncertu prezentuje utwory kompozytorów żyjących na przełomie XVIII i XIX wieku, czyli w okresie między klasycyzmem a romantyzmem. Większość z nich to utwory grane na cztery ręce na jednym lub dwóch różnych instrumentach.
Począwszy od II połowy XVIII wieku czteroręczna muzyka klawiszowa to specyficzny obszar twórczości rozwijanej w głównej mierze na potrzeby muzykowania w domach mieszczańskich. Przykład stanowić mogą wczesne utwory tego gatunku W. A. Mozarta, pisane dla siebie i siostry Nannerl.
De facto późniejsza, dziewiętnastowieczna literatura czteroręczne podąża w dużym stopniu szlakiem wytyczonym przez Mozarta.
O ile W. A. Mozart zaliczany jest do tzw. trójki „klasyków wiedeńskich”, to zarówno czeski kompozytor i pianista J. L. Dusík, jak i włoski pianista-wirtuoz i kompozytor M. Clementi, są przedstawicielami okresu przejściowego między klasycyzmem a romantyzmem.
Dusík był ważnym poprzednikiem romantycznych kompozytorów tworzących na fortepian, szczególnie Chopina, Schumanna i Mendelssohna. Wiele jego dzieł brzmi uderzająco nowocześnie, szczególnie, gdy porównuje się je z późnoklasycznym stylem innych kompozytorów. Dusík uważany jest za jednego z współtwórców tzw. londyńskiej szkoły fortepianowej przeciwstawnej do klasycyzmu wiedeńskiego. Prezentowana podczas koncertu Sonata op. 48 jest największym arcydziełem literatury czteroręcznej po sonatach Mozarta; utworem o znakomitej wyważonej konstrukcji formalnej, doskonale dobranych efektach pianistycznych i wielkiej sile wyrazu.
Muzio Clementi urodził się we Włoszech, ale przez 62 lata swego życia mieszkał i tworzył w Londynie, gdzie był współwłaścicielem fabryki fortepianów, a także kapelmistrzem i klawesynistą opery włoskiej w Londynie. W swoich utworach Clementi ewoluował od późno-włoskiego klawesynowego klasycyzmu (pierwsze zbiory sonat), poprzez sentymentalizm, aż do wczesnego romantyzmu, zawsze jednak nasyconego polifonią. Clementi, urodzony jeszcze za życia Händla i Scarlattiego, ale przed śmiercią obecny na koncercie Liszta, połączył sobą i swoją sztuką bardzo odległe epoki. Był on jednym z głównych napędów europejskiej historii muzyki.
Podczas koncertu nie zabraknie także utworów polskiego kompozytora, M. K. Ogińskiego. Jego polonezy uważane są za jeden z najwspanialszych przejawów ducha narodowego w muzyce polskiej okresu przedchopinowskiego. Ich kompozytor postrzegał formę poloneza jako pretekst do pisania uroczych miniatur w stylu uczuciowym, często przepełnionych melancholią, pełnych subtelnych i dokładnie oznaczonych niuansów dynamicznych.
Oryginalne wersje kompozycji napisane na fortepian są niezwykle proste fakturalnie. Opracowanie Marka Toporowskiego w niewielkim jedynie stopniu ingeruje w pierwotny zamysł kompozytora, dopełniając nieco fakturę, i uzupełniając kompozycję o dodatkowe elementy niewychodzące poza styl epoki.
Granica między klasycyzmem a romantyzmem jest w dużym stopniu granicą sztuczną. Wypracowane w II połowie XIX wieku techniki kształtowania formy muzycznej w znacznej mierze zostały przejęte i rozwijane przez kompozytorów dziewiętnastowiecznych. Z drugiej strony elementy uczuciowe są ważnym składnikiem muzyki XVIII wieku. Co ciekawe, ograniczenie naszej uwagi do muzyki klasyków wiedeńskich zdecydowanie nie pozwala nam w pełni docenić muzyki tych twórców, którzy antycypowali romantyczną wrażliwość, takich jak choćby Jan Ladislav Dusík.
Ciekawym zjawiskiem muzyki przełomu XVIII i XIX wieku jest również poszukiwanie idealnego instrumentu klawiszowego i pewnego rodzaju współzawodnictwo między klawesynem, fortepianem i w pewnej mierze klawikordem. Muzyka klawiszowa zazwyczaj nie precyzuje, na jaki konkretnie instrument napisany został dany utwór. Wraz z upływem czasu coraz bardziej na znaczeniu zyskuje fortepian, kosztem pozostałych strunowych instrumentów klawiszowych. Co ciekawe budowano również instrumenty hybrydowe łączące w sobie mechanikę fortepianową i klawesynową (sławnym instrumentem tego typu jest klawesyn-fortepian vis-a-vis zbudowany przez Johanna Andreasa Steina). W dzisiejszym koncercie wykonawcy, wykorzystując potencjał instrumentów udostępnionych przez Fundację Pianoforte, odtwarzają tę rzadko stosowaną kombinację brzmieniową.
W programie koncertu
Wolfgang Amadeus Mozart(1756-1791) - Sonata na 4 ręce B-dur K.358/186c [klawesyn]
Allegro
Adagio
Molto presto
Jan Ladislav Dusík (1760 – 1812) – Sonata F-dur na 2 instrumenty klawiszowe [fortepian + klawesyn]
Allegro
Larghetto
Allegretto
Michał Kleofas Ogiński (1765-1833) – 2 polonezy w opr. Marka Toporowskiego na 2 instrumenty klawiszowe [klawesyn + fortepian]: F-dur, a-moll
Muzio Clementi (1752-1832) – Sonatina G-dur op. 36 nr 2 z dokomponowanym akompaniamentem Sigfrid Karg-Elert (1877-1933) [klawesyn - partia oryginalna, fortepian - partia dopisana]
Allegretto
Allegretto
Allegro
Jan Ladislav Dusík (1760 – 1812) – Sonata C-dur op. 48 na fortepian na 4 ręce
Allegro
Larghetto affettuoso e non troppo Lento
Intermezzo – Rondo. Allegro moderato.
Partner
- Muzeum Narodowe w Krakowie
Patroni medialni
- Dziennik Polski
- Gazeta Wyborcza
Współpraca redakcyjna
